Được viết dưới lời kể của nhân vật chính, xen lẫn với những đoạn nhật ký của anh cả trước và sau phẩu thuật, Hoa trên mộ Algernon đem lại nhiều cảm xúc hơn những gì người ta thường đợi ở một tác phẩm khoa học giả tưởng.

Câu chuyện về kẻ ngốc hóa thành thiên tài này đã được kể tài tình đến độ ngay cả một cái kết không hẳn có hậu cũng không làm nản lòng những độc giả lạc quan nhất. Hành trình từ bóng tối ra ánh sáng và rồi lại trở về bóng tối đó có thể vương chút u buồn, nhưng trước khi tới những trang cuối cùng, Hoa trên mộ Algernon đã là cả một cuộc phiêu lưu của tâm trí, hồi hộp đến bứt rứt, cảm động đến xót xa, dí dỏm đến duyên dáng, và lãng mạng đến khó tin.

Cuốn sách miêu tả tiến trình chuyển đổi nhận thức của một con người qua hai giai đoạn: từ một kẻ đần độn trở thành thiên tài và từ một thiên tài trở lại kẻ đần độn.

Charlie Gordon, người thiểu năng với chỉ số IQ 68, như một đứa trẻ 6 tuổi, bị gia đình hắt hủi và buộc phải làm chân sai vặt để tự nuôi sống bản thân mình.

Dù luôn bị cười chê là kẻ đần độn nhưng chàng trai này rất cố gắng để trở nên tốt hơn. Anh học đọc, học viết, và tập viết thường xuyên bằng sổ nhật ký. Anh cũng luôn khao khát được thông minh hơn.

Charlie đã đồng ý trở thành một đối tượng thí nghiệm cho các giáo sư trong việc nghiên cứu khả năng thông minh của con người. Và thông qua một cuộc phẫu thuật cải thiện IQ, anh đã dần khắc phục những nhược điểm trí tuệ, bắt kịp những người bình thường và rồi vượt qua họ, trở thành một thiên tài xuất chúng.