"Tôi ghét các chuyến viễn du và các nhà thám hiểm." Câu văn đầu tiên trong tác phẩm kinh điển "Nhiệt đới buồn" của Claude Lévi-Strauss có thể làm chột dạ bất kỳ cây bút du ký nào, đồng thời nó cũng là lời cảnh báo cho những cuốn sách nhàm chán mà trong đó tác giả chỉ làm cái việc dễ dãi là miêu tả trải nghiệm của anh ta về những đất nước và con người xa lạ. Song tập du ký "Ba tuần ở Việt Nam" của Juli Zeh lại có nguy cơ rơi vào đúng cái bẫy đó, bởi vì trong tác phẩm này, nhà văn cũng không làm gì khác hơn là miêu tả trải nghiệm của chị ở Việt Nam, một đất nước xa lạ lần đầu tiên chị đặt chân đến.

Để khắc phục nhược điểm này, Juli Zeh đã xây dựng tập du ký của mình như một tác phẩm nghệ thuật ý niệm. Những ấn tượng về đất nước và con người được ghi lại ngay lập tức khi chúng còn tươi rói, song chúng được ghi đồng thời với ý thức phê phán và phản tư của tác giả. Những ghi chép như thế, ở thời điểm ra đời, dường như không hướng đến công chúng, mà chỉ phục vụ cái nhu cầu muốn hiểu của tác giả. Nhà văn tự coi mình như một con chó nhỏ chơi cuộn len: nó tò mò, săm soi, háo hức lăn cuộn len ra xa, rồi kéo lại gần, tung lên, dằn xuống, nhay, đẩy... để tìm kiếm điều bí mật trong đó. Cuộn len đó là Việt Nam, còn con chó nhỏ là Juli Zeh. "Ba tuần ở Việt Nam" chính là hành trình khám phá cuộn len của con chó nhỏ đó.

Juli Zeh sinh năm 1974 tại Bonn, CHLB Đức. Chị là một luật sư, nhà báo, nhà hoạt động xã hội và nhà văn. Đến nay chị là tác giả của năm cuốn tiểu thuyết, nhiều vở kịch, nhiều tiểu luận về văn chương và xã hội. Cuốn tiểu thuyết đầu tay Đại bàng và Thiên thần (Adler und Engel) in năm 2001, được dịch ra 31 thứ tiếng, đã đưa Juli Zeh ra ngoài biên giới nước Đức, khiến chị thường được nhắc đến như một trong những đại diện của thế hệ nhà văn trẻ tài năng của Đức sau khi đất nước này thống nhất. Chị được trao nhiều giải thưởng văn chương uy tín, trong đó đáng kể nhất là Giải sách Đức năm 2002 và Giải Thomas Mann năm 2013.

Trong lĩnh vực du ký, Juli Zeh tạo được dấu ấn với tập ký sự Sự im lặng là một tiếng động (Stille ist ein Geräusch, 2002), kể về đất nước Bosnia thời hậu chiến với những con người bị châu Âu lãng quên giữa lòng châu Âu.

Tháng 10 năm 2010, nhận lời mời của Viện Goethe Hà Nội nhân dịp kỷ niệm 35 năm Đức và Việt Nam thiết lập quan hệ ngoại giao, Juli Zeh đã có chuyến thăm Việt Nam bốn tuần. Đây cũng là lần đầu tiên chị đến Việt Nam. Tập ký sự này được Juli Zeh khởi viết và kết thúc ngay trong chuyến đi đó.

Những hình ảnh minh họa trong cuốn sách này do David Finck – bạn đồng hành của Juli Zeh thực hiện.

ĐINH BÁ ANH