Tác phẩm của Giáo sư Cao Huy Thuần, ra đời cách đây 30 năm, vẫn luôn luôn mới. Bởi vì đó là một kho tàng tài liệu lịch sử. Và bởi vì công trình nghiên cứu này vẫn là sách đầu tay của ai muốn tìm hiểu lịch sử mất chủ quyền của Việt Nam hồi thế kỷ 19.
Tác phẩm này trước hết là một luận án tiến sĩ quốc gia đệ trình trước Đại học Paris năm 1969[1]. Trong thời chiến tranh, một bản dịch vội vã được phổ biến hạn chế trong nước, ngoài tầm hay biết của tác giả ở xa. Năm 1988, một bản dịch lại được xuất bản rộng rãi ở Hoa Kỳ, vẫn ngoài tầm hay biết của tác giả lúc sách được phát hành.
Để tài liệu lịch sử đó không bị những bản dịch vội vã diễn dịch sai lạc, và để xác nhận tính cách thuần túy khoa học của công trình nghiên cứu, tác giả xuất bản nguyên văn tiếng Pháp, năm 1990, với sự bảo trợ của Đại học Yale. Dưới nhan de: "Les missionnaires et la politique coloniale française au Viet Nam, 1857-1914”, tác phẩm lược bỏ đoạn vào đề của luận án. Chúng tôi giữ nguyên phần vào đề ở đây và dịch theo ấn bản Yale.
Nguyện vọng của tác giả là tự mình dịch tác phẩm của mình như đã dịch phần tổng luận. Sức khỏe và công việc bộn bề của ông ở Đại học Amiens không cho phép ông thực hiện ý định. Chúng tôi, thấy việc phải làm, không ngại khó khăn, tự lấy trách nhiệm cung cấp một bản dịch nghiêm chỉnh.
Tất nhiên bản dịch chưa phải hoàn hảo, nhiều từ chưa được vừa ý, văn phong nhiều chỗ vẫn còn là văn dịch. Nhưng dịch những tài liệu lịch sử thì phải dịch càng sát càng tốt, nhiều khi phải hy sinh văn khí. Dịch thế nào để bản dịch vừa được đọc trôi chảy, vừa giữ nguyên sự thật lịch sử: đó là cố gắng của người dịch.

Paris, tháng 11 năm 1999
Nguyên Thuận