Theo tinh thần đổi mới giáo dục, cần thay đổi từ cách dạy học nặng về truyền thụ kiến thức sang dạy học phát triển năng lực ở người học, sách giáo viên Sinh học 11 được biên soạn không nhằm mục đích cung cấp các bài giảng (giáo án) mẫu theo cách dạy cũ, mà tập trung vào việc đề xuất những giải pháp nhằm giúp giáo viên khắc phục những khó khăn có thể gặp trong quá trình chuyển đổi cách dạy.

Thay đổi thói quen giảng dạy hay bất cứ thói quen nào là việc làm không dễ. Rèn luyện cách dạy và học mới thực sự là một thách thức lớn đối với cả giáo viên và học sinh.

Hình thức đánh giá quyết định cách dạy và học. Vì vậy, ngay trong sách giáo khoa, các câu hỏi cũng được thiết kế để có thể đánh giá được các mức độ nhận thức của học sinh, đặc biệt đánh giá được năng lực thông qua các câu hỏi đánh giá ở thứ bậc cao trong thang bậc đánh giá của Blooms.

Hiện nay, các hoạt động học tập mà giáo viên và học sinh ở nhiều trường đã và đang làm như thảo luận tổ nhóm, báo cáo, trình bày trước lớp... không còn xa lạ với hầu hết giáo viên và học sinh. Điều quan trọng là làm thế nào để việc tự học, chủ động chiếm lĩnh kiến thức ở học sinh trở thành việc làm hằng ngày, ở mọi lúc, mọi nơi. Giáo viên lên lớp không phải để thuyết trình, giảng giải kiến thức trong sách giáo khoa, mà đóng vai trò là người cố vấn, tháo gỡ những thắc mắc, khó khăn học sinh gặp phải trong quá trình tự học; quan sát, phát hiện những ưu, nhược điểm trong cách học của từng học sinh, qua đó, đề xuất những hoạt động phù hợp với học sinh, sao cho từng em có thể phát huy được năng lực, tố chất sẵn có của mình và hạn chế tối đa những khiếm khuyết.

Về mặt nội dung, chương trình năm 2018 tăng gần gấp đôi số tiết học, đồng thời, chú trọng định hướng nghề nghiệp nên có nhiều kiến thức mới, khó và sâu hơn so với Chương trình năm 2006. Vì vậy, tuỳ từng chương, sách giáo viên sẽ có những phần bổ sung, mở rộng kiến thức, nêu trọng tâm về kiến thức, về ý tưởng xuyên suốt của chương để giáo viên lưu ý và có kế hoạch giảng dạy phù hợp. Ví dụ: Với những chương có kiến thức mới và khó, sách giáo viên sẽ trình bày kĩ hơn để giáo viên có thể hiểu thực chất của vấn đề và có phương pháp dạy phù hợp với từng đối tượng học sinh. Ở những chương khác, mặc dù kiến thức không mới, nhưng để phát triển năng lực cho học sinh, cần dành nhiều thời gian cho các hoạt động học tập của học sinh, tập trung vào ý tưởng then chốt của chương, còn nội dung kiến thức không quá khó thì nên để cho học sinh tự đọc sách giáo khoa.

Một trong những thách thức nữa đối với giáo viên khi dạy học phát triển năng lực cho học sinh là phải đưa ra được những câu hỏi đánh giá năng lực của học sinh cũng như biết cách hướng dẫn học sinh cách phân tích câu hỏi đánh giá năng lực ở thứ bậc cao và đưa ra được các câu trả lời chính xác. Sách giáo viên sẽ trình bày rõ thêm về vấn đề này để giúp giáo viên hướng dẫn học sinh cách phân tích câu hỏi.

Tóm lại, thách thức lớn nhất đối với giáo viên trong dạy sách giáo khoa mới là thay đổi về cách dạy và phải thật vững về chuyên môn. Nếu thực sự quyết tâm và nắm vững chuyên môn, giáo viên có thể có nhiều cách khác nhau làm thay đổi cách học của học sinh từ thụ động tiếp thu kiến thức sang chủ động đọc sách, thu thập kiến thức, dành thời gian trên lớp để rèn luyện các năng lực chung cũng như năng lực sinh học.

Hi vọng cuốn sách có thể giúp ích được cho các thầy cô trong quá trình giảng dạy.

Các tác giả