Công việc đầu tiên của người công dân là lên tiếng.
— Günter Grass.
Tôi bắt đầu nhận ra tầm quan trọng của sự lên tiếng khi bắt đầu quay trở lại Đại học Washington sau Thế chiến thứ II.
Lúc bấy giờ thượng nghị sĩ Joe McCarthy đang tiến hành săn tìm những ai có tinh thần phản nghịch và đồng cảm với chủ nghĩa cộng sản trên quy mô toàn quốc. Các chính khách khác cũng đang hành động tương tự tại tiểu bang của tôi và trên khắp đất nước.
Ngày nay, chẳng mấy ai bị sa thải bởi chính kiến. Nhưng thời ấy, nếu bị tình nghi là một người cộng sản, bạn có thể mất việc làm, tiêu ma cả sự nghiệp và bị cả xã hội ruồng bỏ.
Những người thuộc thế hệ chúng tôi hoặc lớn tuổi hơn và vừa giải ngũ sau chiến tranh đều còn tươi rói ký ức về chế độ Đức Quốc xã như một minh họa cho sự tước đoạt quyền công dân và các chiến dịch chính trị được đề ra để dập tắt những tiếng nói đối kháng trong xã hội.
Chúng tôi biết rằng dăm ba chàng sinh viên sẽ chẳng thể nào ngăn chặn được những gì đang diễn ra trên đất nước, nhưng chúng tôi vẫn cảm thấy phải làm gì đó. Thế là chúng tôi bắt đầu hành động để bảo vệ quyền tự do ngôn luận trong trường đại học.
Sinh viên lo ngại rằng sẽ có lệnh cấm các chính khách thuộc bất kỳ khuynh hướng nào đến diễn thuyết tại trường đại học. Thế là tôi và bạn bè đã tổ chức thu thập chữ ký và thỉnh nguyện để dẹp lệnh cấm đó.
Giờ đây nhìn lại, tôi nghĩ rằng một trong những bài học sâu sắc và khắc cốt ghi xương nhất mà tôi rút tỉa được trong những ngày tháng ấy chính là mỗi chúng ta có nghĩa vụ phải nói lên những gì mà mình đặt niềm tin.
Kể từ lúc ấy, tôi đã có nhiều cơ hội quan sát những con người tài ba trong việc cất lên tiếng nói để thôi thúc thế giới thật sự thay đổi.
Một trong những con người như thế là cựu tổng thống Jimmy Carter. Tổng thống Carter và phu nhân của ông, cùng với vợ chồng tôi, đã cùng tham gia một chuyến hành trình đến châu Phi nhằm giúp dân chúng tại đó nói chuyện cởi mở hơn về HIV/AIDS.
Lúc bấy giờ, việc người dân không muốn nói chuyện về HIV/AIDS và tình dục đã gây cản trở trong việc tuyên truyền về sự lây lan của căn bệnh này, cũng như cách phòng chống và chữa trị. Căn bệnh hiểm nghèo này đang ngốn lấy sinh mạng của họ.
Tôi còn nhớ mồn một cái hôm tổng thống Carter diễn thuyết tại một diễn đàn công cộng ở Nigeria và ông đã quyết định thuật lại cho cử tọa biết những gì mà ông vừa mới biết được
- các gái điếm tại Nigeria tính giá cao hơn khi quan hệ tình dục với những người đàn ông từ chối đeo bao cao su, hoặc là nói nguyên văn theo lời ông, “dương vật trần. ”
Do bản chất và tầm quan trọng của các vấn đề mà chúng tôi can dự trong hoạt động của Quỹ Bill & Melinda Gates, tôi rất quen với việc nói chuyện về tình dục. Thế mà tôi đành thú nhận là đã giật mình khi nghe một cựu tổng thống Hoa Kỳ dùng cụm từ “dương vật trần” trước đám đông. Và đó chính là ý đồ của tổng thống Carter. Ông muốn gây sốc cho cử tọa để họ nhận thức được vai trò quan trọng của bao cao su trong việc phòng chống lây lan HIV/AIDS.
Sau đó cũng trong tuần, chúng tôi có mặt tại một giáo đường trong khu dinh thự của tổng thống Nigeria vì tổng thống Carter được mời thuyết giáo.
Trước tiên, ông kể lại câu chuyện trong Kinh thánh về một người phụ nữ đã phạm tội ngoại tình và bị một đám đông lôi đến trước mặt Chúa trước khi ném đá cho chết. Dĩ nhiên Chúa đã phán: “Ai trong các ngươi không có tội thì hãy ném đá trước đi. ”
Thông điệp của tổng thống Carter là cộng đoàn Thiên Chúa giáo xung quanh ông nên ứng xử một cách đầy cảm thông với các nạn nhân HIV/AIDS.
Và ông đã dũng cảm dấn bước - trong một buổi thánh lễ sáng chủ nhật tại một vùng đất mà người ta chưa hề nói đến những chuyện như vậy - để đề cập đến bao cao su.
Điều mà tôi đã học được từ nhiều trải nghiệm - từ những cuộc đi thu thập chữ ký vì một thỉnh nguyện thư cho đến quan sát tổng thống Carter hành động - là việc cất lên tiếng nói luôn hàm chứa một sức mạnh lớn lao.
Tôi không quan tâm bạn là người đi đầu giương biểu ngữ hay chỉ đứng ở cuối đám đông. Bạn có thể cầm loa hô hào nếu bạn muốn, nhưng mỗi chúng ta đều có một nghĩa vụ phải lên tiếng vì những giá trị mà chúng ta đặt niềm tin, để làm cho hành tinh này ngày một tốt đẹp hơn.
