Chúng ta biết các số thường dùng trong cuộc sống hàng ngày thuộc hệ số thập phân, mà máy tính điện tử số chỉ sử dụng hệ số nhị phân. Thế thì còn có những loại hệ số nào thường hay dùng trong máy tính điện tử không? Đó chính là hệ số bát phân và
Trong hệ bát phân, chỉ có tám số từ 0 đến 7, phương pháp ghi số của nó là “gặp 8 tiến 1”, thế thì quyền của các đơn vị số cũng là hình thức số mũ của 8. Khi biểu thị số hệ bát phân, dùng hình thức như sau, (17)8. Ví dụ, để phân biệt số 17 này không phải là 17 của hệ số thập phân. Thế thì, (17)8 trong hệ số thập
phân là bao nhiêu? 17 của hệ số bát phân bằng với 1 x 8 +7 =(15) 10 bạn xem, nếu không ký hiệu rõ ràng, chắc chắn sẽ sai sót.
Trong số hệ số thập lục phân, ngoài sử dụng 10 chữ số từ 0 đến 9 của hệ số thập phân, còn phải thêm sáu chữ cái A, B, C, D, E, F. Phương pháp ghi số của nó là “gặp 16 tiến 1”, vậy thì đến 16 trong hệ số thập lực phân sẽ là (10)16. Quyền của các đơn vị số là hình thức số mũ của 16. Bạn có biết (3AF6)16 trong hệ số thập lục phân là số gì của hệ số thập phân không? Chúng ta tính toán một chút: (3AF6)16 = 3 x 163 + 10 x 162 + 15 x 16 + 6 x 1 = 15094,
A ở đây biểu thị 10 trong hệ số thập phân, F thì biểu thị 15.
Số hệ số bát phân và số hệ số thập lục phân chúng ta đều không thể một lúc nhìn ra được nó là bao nhiêu của số hệ số thập phân, cho nên có khi cần tiến hành chuyển đổi chế độ số bắt buộc. Phương pháp lấy số hệ số bát phân, hệ số thập lục phân chuyển thành số hệ số thập phân, đã được giới thiệu ở trên. Thế thì ngược lại, làm thế nào chuyển từ số hệ số thập phân thành số hệ số bát phân hoặc thập lục phân? Phương pháp giống với “phép chia 2 liên tục tìm dư” chuyển từ hệ số thập phân thành hệ số nhị phân, chỉ cần chuyển thành “phép chia 8 liên tục tìm dư” và “phép chia 16 liên tục tìm dư” là được. Ví dụ (259)10 = (403)8, (2686)10 = (A7E)16Trong máy tính đều được nhập hệ số bát phân và hệ số thập lục phân là để bù cho những điểm thiếu sót của số hệ số nhị phân, cũng may là ba đơn vị số của hệ số nhị phân vừa vặn ghi thành một đơn vị số hệ số bát phân, như vậy, độ dài của số hệ số nhị phân sẽ rút ngắn đi 1/3. Một đơn vị số của hệ số thập lục phân có thể đại diện cho bốn đơn vị số của hệ số nhị phân, như vậy, số hệ số nhị phân sẽ càng thêm “gọn nhỏ sắc bén”, tinh xảo hơn so với hệ số thập phân.
