QUÂN TỬ ĐỨC HẠNH, KỲ ĐẠO TRUNG DUNG
Liêm khiết và có đức độ bao dung rộng khắp, nhân nghĩa mà lại có sự quyết đoán sắc sảo, biết rõ mọi thứ mà lại không yêu cầu hà khắc người khác, chính trực mà lại không quá giả tạo, nếu biết làm cho đúng mực, giống như mứt kẹo tuy làm từ đường nhưng không quá ngọt, hay như nước biển tuy chứa muối mà không quá mặn, thì đó là một phẩm chất cao thượng.
ĐIỂN CỐ XỬ THẾ
Nho gia xưa nay chủ trương đạo trung dung, nhưng giải thích và hiểu về trung dung lại mỗi người mỗi khác. Thời Chiến Quốc có một người chuyên nghiên cứu tri thức của Thần Nông, chủ trương rằng vật giá trên thị trường đều nên giống nhau, ông ta cho rằng như vậy sẽ có thể làm cho xã hội công bằng, trừ bỏ được nạn gian trá. Mạnh Tử phản bác: “Làm theo chủ trương này là đưa người ta đến chỗ gian dối. Bởi hàng hóa trên thị trường có chất lượng khác nhau, như vậy giá cả sẽ có sự khác biệt từ mấy lần, mười mấy lần, thậm chí đến mấy chục lần, đó là trật tự hình thành tự nhiên của sự vật. Nói thách, giá không phù hợp với hàng, đó là quá đáng, không thuận với trật tự; hàng hóa khác nhau mà cùng một giá là không phù hợp, nếu cứ bắt phải đồng giá thì thiên hạ sẽ loạn. Tương tự, với con người, hành động hay lựa chọn cũng không được quá giới hạn, vượt quá sẽ gây loạn, làm hỏng việc, sẽ bị trừng phạt. Ăn uống vô độ sẽ tổn thương cơ thể; hoang dâm vô độ ắt sẽ mất nước; tham lam vô độ có thể rước họa vào thân; cười đùa vô độ sẽ tổn thương tình cảm, đôi khi thậm chí còn vô tình kết oán với người”.
